sông núi nước nam vua nam ở

Bách khoa toàn thư banh Wikipedia

Nam quốc tô hà (chữ Hán: 南國山河) là một trong những bài bác thơ thất ngôn tứ tuyệt ghi chép vị văn ngôn ko rõ ràng người sáng tác (mặc mặc dù 1 số ít mối cung cấp nhận định rằng Lý Thường Kiệt là kẻ ghi chép ra).^[1][2] Bài thơ này còn có tính năng khuyến khích lòng tin quân sĩ, hùn Lê Hoàn kháng quân Tống năm 981^[3] và Lý Thường Kiệt kháng quân Tống năm 1077. Trong văn hóa truyền thống, ý nghĩa sâu sắc và độ quý hiếm của bài bác thơ vô lịch sử hào hùng nước Việt Nam được người Việt thừa nhận rộng thoải mái.^[4]

Trong sách Lịch sử Việt Nam, luyện I vì thế Uỷ ban Khoa học tập Xã hội nước Việt Nam biên soạn, xuất phiên bản bên trên miền Bắc nước Việt Nam năm 1971 vô thời kỳ cuộc chiến tranh nước Việt Nam, Nam quốc tô hà sẽ là “bản Tuyên ngôn song lập đầu tiên” của dân tộc bản địa nước Việt Nam.^[5] Một số nội dung bài viết và sách được xuất phiên bản bên trên nước Việt Nam sau này cũng gọi bài bác thơ này là phiên bản tuyên ngôn song lập thứ nhất của nước Việt Nam.

Tên gọi

Bài thơ này vốn liếng ko mang tên, tên thường gọi Nam quốc tô hà là vì những người dân biên soạn cuốn sách Hợp tuyển chọn thơ văn Việt Nam, luyện 2 (sách vì thế Nhà Xuất phiên bản Văn học tập xuất phiên bản năm 1976) đề ra, lấy kể từ tư chữ đầu vô câu thơ thứ nhất của bài bác thơ này (Nam quốc tô hà Nam đế cư).^[6]

Văn bản

Bài thơ Nam quốc tô hà đem tối thiểu là 35 dị phiên bản sách và 8 dị phiên bản thần tích. Thư tịch thứ nhất đem chép bài bác thơ này là sách Việt năng lượng điện u linh tập, tuy nhiên phiên bản Nam quốc tô hà vô Việt năng lượng điện u linh tập ko nên là phiên bản được nghe biết tối đa, phiên bản ghi vô Đại Việt sử ký toàn thư mới nhất là phiên bản được rất nhiều người biết nhất. Đại Việt sử ký toàn thư là cỗ chủ yếu sử thứ nhất đem biên chép bài bác thơ này.^[7][8][9]

Bản ghi vô Đại Việt sử ký toàn thư như sau:^[10]

南國山河南帝居

截然分定在天書

如何逆虜來侵犯

汝等行看取敗虛

Nguyên văn Hán –Việt:

Nam quốc tô hà Nam đế cư

Tiệt nhiên quyết định phận bên trên thiên thư

Như hà nghịch ngợm lỗ lai xâm phạm

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư hỏng.

Bản dịch nôm của Nguyễn Tri Tài:^[11]

Sông núi nước Nam, vua nước Nam ở,

Phân vị rẽ ròi vẫn ghi vô sách trời.

Cớ sao lũ giặc bạo ngược cho tới xâm phạm,

Chúng bây rồi coi, tiếp tục chuốc lấy thất bên trên tan tành.

Bản dịch nôm của Nguyễn Hùng Vĩ:^[12]

Sông núi nước Nam, Nam đế quản lí trị

Hiển nhiên vẫn quyết định phận bên trên thiên thư

Cớ sao bọn giặc ngỗ ngược cho tới xâm phạm

Mà bọn chúng cất cánh, coi đi ra, lại Chịu bại ư?

Bản dịch của Trần Trọng Kim

Sông núi nước Nam vua Nam ở

Rành rành quyết định phận ở sách trời

Cớ sao lũ giặc quý phái xâm phạm

Chúng cất cánh sẽ ảnh hưởng tiến công tơi bời.

Lịch sử

Hiện ni, sơ cỗ tổng hợp vẫn thấy có tầm khoảng 30 dị phiên bản bài bác thơ Nam quốc tô hà ở trong những văn phiên bản Hán Nôm chép tay hoặc tự khắc mộc. Cụ thể là 8 phiên bản Việt năng lượng điện u linh, 10 phiên bản Lĩnh Nam chích quái:^[13], Thần phả đền rồng cửa ngõ sông Ngũ Huyện (Quả Cảm, Hoà Long, Yên Phong, Bắc Ninh), Biển tự khắc bài bác thơ Nam quốc tô hà ở Phù Khê Đông (Tiên Sơn, Bắc Ninh), Trương tôn thần sự tích, Thiên Nam vân lục liệt truyện, Dư địa chí, Đại Nam nhất thống chí; phẳng trình thản cỗ.^[14]

Trong cuộc chiến tranh Tống–Việt lượt loại nhất

Theo sách Lĩnh Nam chích quái:^[15]

Năm Thiên Phúc vẹn toàn niên hiệu vua Lê Đại Hành; Tống Thái Tổ sai Hầu Nhân hướng dẫn, Tôn Toàn Hưng chứa chấp quân xâm lăng nước Nam. Hai mặt mũi đối lũy nằm trong cầm cố cự cùng nhau ở sông Đồ Lỗ. Vua Lê Đại Hành nằm mê thấy nhì anh thần nhân phía trên sông vái nhưng mà bảo rằng chúng ta là Trương Hống, Trương Hát xưa theo đòi Triệu Việt Vương; ni van nài nằm trong căn nhà vua tiến công giặc nhằm cứu giúp sinh mạng. Vua Lê Đại Hành tỉnh dậy ngay tắp lự châm mùi hương khấn cầu thần hùn. Đêm ấy thấy một người dẫn đoàn âm binh áo Trắng và một người dẫn đoàn âm binh áo đỏ gay kể từ phía Bắc sông Như Nguyệt và lại nằm trong xông vô trại quân Tống nhưng mà tiến công. Quân Tống kinh hoàng, thần nhân tàng hình bên trên ko, rộng lớn giờ đồng hồ dìm rằng:

Quân Tống nghe thấy, xéo giẫm lên nhau chạy tan, đại bại nhưng mà về. Vua Lê Đại Hành quay trở lại ăn mừng, truy phong cho tới nhì vị thần nhân, một là Tinh Mẫn Đại Vương lập miếu thờ bên trên té tía sông Long Nhãn, nhì là Khước Mẫn Đại vương vãi lập miếu ở té tía sông Như Nguyệt.

Đa số những căn nhà nghiên cứu và phân tích thống nhất đề thương hiệu khuyết danh người sáng tác bài bác thơ. Riêng Lê Mạnh Thát vô bài bác "Pháp Thuận và bài bác thơ thần nước Nam sông núi" nhận định rằng người sáng tác bài bác thơ là Đỗ Pháp Thuận.

Các căn nhà nghiên cứu và phân tích thời gian gần đây thống nhất ý kiến Nam quốc tô hà là bài bác thơ xuất hiện nay bên dưới thời Lê Đại Hành và kế tiếp được Lý Thường Kiệt áp dụng trong tương lai.^[a][16][17]

Trong cuộc chiến tranh Tống–Việt lượt loại hai

Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư

Năm 1076, Quách Quỳ, Triệu Tiết rước quân 9 tướng tá, phù hợp với Chiêm Thành, Chân Lạp tiến công Đại Việt. Hai mặt mũi giao đấu ở sông Như Nguyệt, một tối quân sĩ chợt nghe vô đền rồng Trương tướng tá quân^[18] nổi tiếng hiểu lớn rằng:

Xem thêm: sửa chữa máy giặt lg bảo hành máy giặt lg

Sau này quả thật điều thơ, Lý Thường Kiệt vượt mặt quân Tống.^[19][20]

Theo sách Việt năng lượng điện u linh – Chuyện Trương Hống và Trương Hát

Thời Nam Tấn Vương căn nhà Ngô lên đường tiến công dẹp Lý Huy ở Long Châu, đóng góp quân ở cửa ngõ Phù Lan, tối ngủ nằm mê thấy nhì người kỳ vĩ, dung mạo tuấn tú cho tới trình làng căn nhà vua và van nài trợ chiến. Nhà vua chất vấn tính danh, chúng ta vấn đáp rằng chúng ta là bạn bè vốn liếng người Phù Lan, thực hiện tướng tá của Triệu Việt Vương, Việt Vương bị Lý Nam Đế (Hậu Lý Nam Đế) vượt mặt. Nam Đế thực hiện lễ trọng ý mong muốn cho tới chúng ta thực hiện quan; nhì bạn bè từ chối, trốn vô núi Phù Long, Nam Đế rất nhiều lần cho những người truy nã ko được, mới nhất treo ngàn vàng cầu người bắt. Hai bạn bè đều tợp nằm trong độc nhưng mà bị tiêu diệt. Thượng đế thương chúng ta không có tội cho tới thực hiện Than Hà Long Quân Phó Sứ, tuần nhì sông Vũ Bình và Lạng Giang đến tới bên trên mối cung cấp, hiệu là Thần Giang Phó Đô Sứ. Trước bại đã hỗ trợ vua Ngô Quyền vô chiến dịch Bạch Đằng.

Nam Tấn Vương tỉnh dậy mới nhất rước tế và khấn thần phò trợ. Sau bại Nam Tấn Vương thắng trận, bình hoàn thành quân Tây Long vua sai sứ phân chia điểm lập đền rồng thờ, đều phong thực hiện Phúc Thần một phương, chiếu phong anh là Đại Đương Giang Đô Hộ Quốc Thần Vương, lập đền rồng ở cửa ngõ sông Như Nguyệt. Còn em là Tiểu Đương Giang Đô Hộ Quốc Thần Vương, lập đền rồng ở cửa ngõ sông Nam Bình.

Thời vua Nhân Tông căn nhà Lý, binh Tống phái nam xâm kéo cho tới biên cảnh; vua sai Thái úy Lý Thường Kiệt dựa bờ sông đóng góp cừ nhằm cố thủ. Một tối bại quân sĩ nghe vô đền rồng nổi tiếng dìm lớn rằng:

Quả nhiên quân Tống ko tiến công vẫn tan tung. Thần nằm mê rõ nét, mảy lông sợi tóc chẳng sai.^[21]

Theo Bửu Diên Nguyễn-Phúc, Thị Hoàng Anh Phạm (2003)

Năm 1076, rộng lớn 30 vạn quân căn nhà Tống (Trung Quốc) vì thế Quách Quỳ lãnh đạo xâm lăng Đại Việt (tên nước nước Việt Nam thời đó). Lý Thường Kiệt lập chống tuyến bên trên sông Như Nguyệt (sông Cầu) nhằm ngăn địch. Quân của Quách Quỳ tiến công cho tới sông Như Nguyệt thì bị ngăn.^[22] đa phần trận quyết đấu kịch liệt vẫn xẩy ra bên trên phía trên tuy nhiên quân Tống chẳng sao vượt lên trước được chống tuyến Như Nguyệt, đành đóng góp trại ngóng viện binh tương hỗ. Đang tối, Lý Thường Kiệt cho những người vô đền rồng thờ Trương Hống, Trương Hát ở phía phái nam bờ sông Như Nguyệt, fake thực hiện thần hiểu vang bài bác thơ bên trên.^[23] Nhờ thế lòng tin quân sĩ lên rất rất cao. Lý Thường Kiệt ngay tắp lự cho tới quân vượt lên trước sông, tổ chức triển khai một trận quyết đấu, tiến công trực tiếp vô trại giặc. Phần vì như thế bất thần, phần vì như thế sĩ khí quân Đại Việt đang được lên, quân Tống kháng hứng yếu đuối ớt, số bị bị tiêu diệt, bị thương vẫn rộng lớn vượt lên trước nửa. Lý Thường Kiệt ngay tắp lự cho những người quý phái nghị hòa, banh lối cho tới quân Tống rút quân về nước, lưu giữ vững vàng cương vực nước Đại Việt.

Ý nghĩa nhì câu thơ cuối và đối tượng người dùng của bài bác thơ

Trong câu thơ cuối của bài bác thơ Nam quốc tô hà đem đại kể từ nhân xưng thứ bực nhì số nhiều "nhữ đẳng" 汝等. Trong những phiên bản dịch thơ của bài bác thơ này kể từ nhữ đẳng đều được dịch là chúng bay hoặc chúng mày. Theo Nguyễn Hùng Vĩ và Nguyễn Sơn Phong "nhữ đẳng" 汝等 vô câu thơ cuối của bài bác thơ Nam quốc tô hà là chỉ quân Đại Việt, đối tượng người dùng của bài bác thơ là quân Đại Việt, ko nên quân Tống, ý của nhì câu thơ cuối của bài bác thơ là tại vì sao quân giặc cho tới xâm phạm nhưng mà những ngươi (quân Đại Việt) lại cam lòng Chịu thất bại.^[12][24][25]

Dịch thơ

Bản dịch thơ của Trần Trọng Kim:^[26]

Sông núi nước Nam vua Nam ở

Rành rành quyết định phận bên trên sách trời

Cớ sao lũ giặc quý phái xâm phạm

Chúng cất cánh sẽ ảnh hưởng tiến công tơi bời.

Bản dịch thơ của Trần Trọng Kim từng được đi vào vô sách giáo khoa trung học tập của học viên nước Việt Nam tuy nhiên tiếp sau đó vẫn bị nockout quăng quật. Theo Trương Phan Việt Thắng phiên bản dịch thơ của Trần Trọng Kim bị nockout quăng quật ngoài sách giáo khoa rất có thể là vì như thế yếu tố chủ yếu trị, Trần Trọng Kim là "một trí thức ko nằm trong phe cách mệnh, là Thủ tướng tá "Chính phủ bù nhìn""^[27][28].Tuy nhiên, phiên bản dịch đó lại là phiên bản được nổi tiếng nhất vì như thế đem vần điệu dễ dàng ghi nhớ, được phổ cập rộng thoải mái.^[29]

Bản dịch thơ của Lê Thước và Nam Trân:^[26]

Núi sông Nam Việt vua Nam ở

Vằng vặc sách trời phân chia xứ sở

Giặc dữ cớ sao phạm cho tới đây

Chúng mi chắc chắn nên vỡ.

Bản dịch thơ bên trên của Lê Thước và Nam Trân được đi vào vô sách giáo khoa Ngữ văn 7, luyện 1 vì thế Nhà Xuất phiên bản Giáo dục đào tạo nước Việt Nam xuất phiên bản năm 2003 (sách được tái mét phiên bản rất nhiều lần sau đó) tuy nhiên những người dân biên soạn sách giáo khoa Ngữ văn 7 đang không dẫn lại đích vẹn toàn văn phiên bản dịch thơ của Lê Thước và Nam Trân nhưng mà sửa câu đầu của phiên bản dịch thư từ Núi sông Nam Việt vua Nam ở trở thành Sông núi nước Nam vua Nam ở.^[26]

Xem thêm: lâm vỹ dạ sinh năm bao nhiêu

Theo ông Nguyễn Khắc Phi, Tổng căn nhà biên sách giáo khoa Ngữ văn 7, luyện 1, toàn thể hội đồng biên soạn sách vẫn tán thành sửa lại câu thơ đầu vô phiên bản dịch thơ của Lê Thước và Nam Trân vì như thế "nước tao ko lúc nào đem quốc hiệu Nam Việt". Cũng theo đòi ông Phi "Nguyên tắc biên soạn sách giáo khoa ở việt nam rưa rứa quốc tế, được cho phép người biên soạn đem quyền thay thế cho tới thích hợp nội dung".^[30]

Ông Phạm Văn Tuấn (nhân viên Viện Nghiên cứu giúp Hán Nôm) nhận định rằng việc những người dân biên soạn sách Ngữ văn 7, luyện 1 sửa lại phiên bản dịch thơ của Lê Thước và Nam Trân là sự thực hiện ko đích, ko trang nghiêm, ko khoa học tập. Đã dẫn thì nên dẫn đích vẹn toàn văn, dẫn sai là ko tôn trọng người sáng tác của phiên bản dịch thơ, ko tôn trọng người hiểu, người học tập. Những người biên soạn đang không dẫn đích vẹn toàn văn phiên bản dịch thơ của Lê Thước và Nam Trân, ko ghi ai là kẻ vẫn sửa câu Núi sông Nam Việt vua Nam ở trở thành Sông núi nước Nam vua Nam ở. Theo ông Tuấn những người dân biên soạn sách còn nếu không thể dẫn đích vẹn toàn văn phiên bản dịch thơ của những người không giống thì nên tự động bản thân dịch.^[31]

Bản dịch thơ của Nguyễn Tri Tài:^[11]

Sông núi nước Nam vua Nam ở

Sách trời quyết định phận vẫn rõ ràng ràng

Cớ sao giặc dữ dám xâm phạm

Chờ đấy loại bây tiếp tục nát nhừ tan.

Ghi chú

Thư mục

• Đại Việt sử ký toàn thư; Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên,... Dịch fake Viện Sử học tập Việt Nam; Nhà Xuất phiên bản Khoa học tập xã hội, 1993.
• Lĩnh Nam chích quái, biên soạn fake Trần Thế Pháp, Tân gắn Vũ Quỳnh, Nhà Xuất phiên bản Khoa học tập xã hội TP. hà Nội, 1993.
• Việt năng lượng điện u linh; biên soạn fake Lý Tế Xuyên, dịch fake Lê Hữu Mục, Nhà Xuất phiên bản Dâng Lạc.
• Lịch sử văn học tập Việt Nam, Tập 1. Nhà Xuất phiên bản Khoa học tập Xã hội.
• Bửu Diên Nguyễn-Phúc, Thị Hoàng Anh Phạm (2003). Quê mùi hương hoài niệm.

Chú thích